بسوی ظهور

على بن ابراهیم رازى گفته است: شیخ مورد اعتمادى در بغداد گفت: ابن ابى غانم قزوینى و جمعى از شیعیان در مورد جانشین امام حسن عسکرى علیه السّلام بحث و مشاجره مى ‏کردند، ابن ابى غانم مدعى شده بود که ابا محمّد امام عسکرى علیه السّلام از دنیا رفته و جانشینى هم براى ایشان نمانده است. لذا جماعت شیعه در این خصوص نامه‏ اى را جهت ناحیه مقدسه حضرت صاحب نوشتند و مسأله را به محضر مبارک امام علیه السّلام گزارش دادند. جواب نامه آن‏ها با خط مبارک حضرت به این ترتیب آمد:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏

خداوند تبارک و تعالى ما و شما را از گمراهى و فتنه‏هاى روزگار محافظت فرماید [و سربلندى کرامت کند] و به ما و شما روح یقین را مرحمت فرماید و از سختى و بدى روز قیامت، ما و شما را در پناهش قرار دهد.

در مورد شکّ و تردید تعدادى از شما در امر دین، و آنچه از شکّ و سرگردانى در مورد والیان امر امامت به قلب آن‏ها وارد شده است اخبارى به من رسیده و موجب ناراحتى و غم و اندوه ما شده، آن هم براى شما نه براى خودمان.

چراکه خداوند تبارک و تعالى با ماست و به غیر حضرت حقّ هیچ‏نیازى نداریم، حقّ با ماست، پس از کسى که از ما دورى بجوید و با ما نیاید هرگز وحشتى نداریم. ما پرورش‏یافتگان پروردگارمان هستیم و خلق خدا پرورش‏یافتگان ما هستند.

اى مردم! براى شما چه اتفاقى افتاده است که در شکّ و تردید افتادید؟و در حیرت و سرگردانى وارونه شده‏ اید [راه برعکسى مى ‏روید]؟

 آیا نشنیده‏ اید که خداوند تبارک و تعالى مى‏فرماید:

«اى کسانى که ایمان آورده ‏اید! از خداوند و پیامبر و صاحبان امر از خودتان اطاعت کنید»؟[1]

آیا آثار و اخبارى که در مورد امامان گذشته و آینده علیهم السّلام براى شما آمده را نمى‏ دانید؟

 آیا ندیدید که خداوند چگونه براى شما پناهگاه‏هایى ایجاد فرمود تا به آن‏ها پناه برده و مأوى کنید؟

 و از زمان آدم علیه السّلام تا امامى که گذشته است [یعنى امام حسن عسکرى علیه السّلام‏] علامت‏هایى گذاشت تا به واسطه آن‏ها هدایت بشوید؟

و هروقت علم هدایتى غایب شده، از دنیا رفت، علم دیگرى ظاهر شد و هرگاه ستاره‏اى تاریک شد ستاره دیگرى طلوع کرد؟

آن‏گاه که خداوند تبارک و تعالى او را به جوار رحمت خود برد، شما خیال کردید که خداوند دینش را باطل و اسباب و وسائط ارتباط بین خود و خلقش را قطع کرده است؟

هرگز این‏گونه نیست و تا قیامت هم این اتفاق نخواهد افتاد. و امر خداوند سبحان ظاهر مى‏شود، در حالى که آن‏ها [مرددّین و شکّاک‏ها] علاقه‏اى به این امر ندارد.

تحقیقا امام گذشته و قبلى [یعنى امام حسن عسکرى علیه السّلام‏] بر همان روش پدران بزرگوارش و مانند ایشان علیهم السّلام سعادتمندانه از دنیا رفته است؛ امّا وصیّت و علم او و همچنین جانشین و کسى که جاى او را پر مى ‏کند در میان ماست.

هیچ‏کسى درباره جانشینى او با ما منازعه و مخالفت نمى‏ کند به جز ستمگر گناه‏کار، و غیر از ما کسى آن را ادّعا نمى‏ کند مگر آن‏که منکر و کافر باشد.

اگر نبود این‏که امر خداى متعال [هرگز] مغلوب نشده و رازش ظاهر و علنى نمى ‏شود، حتما در حقّ ما امورى ظاهر مى ‏شد که عقل‏ هاى شما روشن و شکّ شما از بین مى ‏رفت، لکن هرآنچه که خدا بخواهد همان مى ‏شود، و براى هر اجل و سرآمدى، کتاب معینى است.

پس تقواى الهى داشته باشید و تسلیم امر ما باشید، و در مسائل و امورتان به ما مراجعه کنید، ما هم وظیفه داریم که علم را به شما ارائه کنیم، چنان‏که وظیفه داریم به سمت علم و معنویت راهبرى کنیم. براى آشکار شدن آنچه که بنابر مصلحتى بر شما مخفى شده است اصرار نکنید، و از مسیر راست و درست منحرف نشوید و میل چپ‏روى پیدا نکنید. قصد و نیت تان را دوستى و محبّت ما بر مبناى سنّت روشن و آشکار رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله قرار دهید.

من شما را نصیحت کردم، خداوند نیز بر من و شما شاهد و گواه است که اگر محبت و علاقه ما به صلاح و رحمت شما و شفقت و مهربانى به شما نبود، به جاى این‏که با شما ارتباط داشته باشیم [و نامه ‏نگارى کنیم‏] در آنچه که به آن امتحان شده‏ اید، از منازعه با ستمگر شکم‏باره گمراه که پیروى از سرکشى و ستمش مى ‏کند، و نسبت به پروردگارش گمراه است و چیزى را ادّعا مى‏ کند که حقش نیست، و حقّ کسى را که خداوند اطاعتش را واجب نموده انکار کرده و ظالم و غاصب است،[2] به کار خودمان مشغول مى ‏شدیم و شما را از گمراهى هدایت نمى‏ کردیم.

سیره و عمل یگانه دختر پاک رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله براى من الگو و اسوه نیکو و پسندیده ‏اى است، و بدى عمل جاهل به زودى به خودش برمى‏ گردد و هلاکش مى‏ کند، و کافر به زودى خواهد دانست که خانه آخرت [یعنى بهشت و رضوان الهى‏] براى کیست.

خداوند تبارک و تعالى با رحمت واسعه‏اش ما و شما را از هلاکت و بدى‏ها و آفات و مصیبت‏ها حفظ فرماید که او ولى این کار بوده و بر هر کارى که اراده فرماید قادر است، و به ما و شما ولایت دارد و حافظ ما و شماست.

سلام و رحمت و برکات خداوند بر تمامى اوصیا و اولیا و مؤمنین باد، و صلى اللّه على محمّد و آل محمّد و سلّم تسلیما.

أَخْبَرَنِی جَمَاعَةٌ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ التَّلَّعُکْبَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الرَّازِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍ‏الْقُمِّیِّ قَالَ حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ بُنَانِ‏ الطَّلْحِیُّ الْآبِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدَةَ النَّیْسَابُورِیِّ قَالَ حَدَّثَنِی عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ الرَّازِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی الشَّیْخُ الْمَوْثُوقُ‏ بِهِ بِمَدِینَةِ السَّلَامِ قَالَ:

تَشَاجَرَ ابْنُ أَبِی غَانِمٍ الْقَزْوِینِیُّ وَ جَمَاعَةٌ مِنَ الشِّیعَةِ فِی الْخَلَفِ فَذَکَرَ ابْنُ أَبِی غَانِمٍ أَنَّ أَبَا مُحَمَّدٍ ع مَضَى وَ لَا خَلَفَ لَهُ ثُمَّ إِنَّهُمْ کَتَبُوا فِی ذَلِکَ کِتَاباً وَ أَنْفَذُوهُ إِلَى النَّاحِیَةِ وَ أَعْلَمُوهُ‏[3] بِمَا تَشَاجَرُوا فِیهِ فَوَرَدَ جَوَابُ کِتَابِهِمْ بِخَطِّهِ عَلَیْهِ وَ عَلَى آبَائِهِ السَّلَامُ‏

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏

عَافَانَا اللَّهُ وَ إِیَّاکُمْ مِنَ الضَّلَالَةِ وَ الْفِتَنِ وَ وَهَبَ لَنَا وَ لَکُمْ رُوحَ الْیَقِینِ وَ أَجَارَنَا وَ إِیَّاکُمْ مِنْ سُوءِ الْمُنْقَلَبِ إِنَّهُ أُنْهِیَ إِلَیَّ ارْتِیَابُ جَمَاعَةٍ مِنْکُمْ فِی الدِّینِ وَ مَا دَخَلَهُمْ مِنَ الشَّکِّ وَ الْحَیْرَةِ فِی وُلَاةِ أُمُورِهِمْ فَغَمَّنَا ذَلِکَ لَکُمْ لَا لَنَا وَ سَاءَنَا فِیکُمْ لَا فِینَا لِأَنَّ اللَّهَ مَعَنَا وَ لَا فَاقَةَ بِنَا إِلَى غَیْرِهِ وَ الْحَقُّ مَعَنَا فَلَنْ یُوحِشَنَا مَنْ قَعَدَ عَنَّا وَ نَحْنُ صَنَائِعُ رَبِّنَا وَ الْخَلْقُ بَعْدُ صَنَائِعُنَا یَا هَؤُلَاءِ مَا لَکُمْ فِی الرَّیْبِ تَتَرَدَّدُونَ وَ فِی الْحَیْرَةِ تَنْعَکِسُونَ‏ أَ وَ مَا سَمِعْتُمُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏

 یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی‏الْأَمْرِ مِنْکُمْ‏[4]

 أَ وَ مَا عَلِمْتُمْ مَا جَاءَتْ بِهِ الْآثَارُ مِمَّا یَکُونُ وَ یُحَدَّثُ فِی أَئِمَّتِکُمْ عَنِ‏ الْمَاضِینَ وَ الْبَاقِینَ مِنْهُمْ ع أَ وَ مَا رَأَیْتُمْ کَیْفَ جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ مَعَاقِلَ تَأْوُونَ إِلَیْهَا وَ أَعْلَاماً تَهْتَدُونَ بِهَا مِنْ لَدُنْ آدَمَ ع إِلَى أَنْ ظَهَرَ الْمَاضِی ع کُلَّمَا غَابَ عَلَمٌ بَدَا عَلَمٌ وَ إِذَا أَفَلَ نَجْمٌ طَلَعَ نَجْمٌ فَلَمَّا قَبَضَهُ اللَّهُ إِلَیْهِ ظَنَنْتُمْ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَبْطَلَ دِینَهُ وَ قَطَعَ السَّبَبَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ خَلْقِهِ کَلَّا مَا کَانَ ذَلِکَ وَ لَا یَکُونُ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ وَ یَظْهَرَ أَمْرُ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ هُمْ کَارِهُونَ‏ وَ أَنَّ الْمَاضِیَ ع مَضَى سَعِیداً فَقِیداً عَلَى مِنْهَاجِ آبَائِهِ ع حَذْوَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ وَ فِینَا وَصِیَّتُهُ وَ عِلْمُهُ وَ مَنْ هُوَ خَلَفُهُ وَ مَنْ هُوَ یَسُدُّ مَسَدَّهُ‏ لَا یُنَازِعُنَا مَوْضِعَهُ إِلَّا ظَالِمٌ آثِمٌ وَ لَا یَدَّعِیهِ دُونَنَا إِلَّا جَاحِدٌ کَافِرٌ وَ لَوْ لَا أَنَّ أَمْرَ اللَّهِ تَعَالَى لَا یُغْلَبُ وَ سِرَّهُ لَا یُظْهَرُ وَ لَا یُعْلَنُ لَظَهَرَ لَکُمْ مِنْ حَقِّنَا مَا تَبَیَّنَ‏ مِنْهُ عُقُولُکُمْ وَ یُزِیلُ شُکُوکَکُمْ لَکِنَّهُ مَا شَاءَ اللَّهُ کَانَ وَ لِکُلِّ أَجَلٍ کِتَابٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ سَلِّمُوا لَنَا وَ رُدُّوا الْأَمْرَ إِلَیْنَا فَعَلَیْنَا الْإِصْدَارُ کَمَا کَانَ مِنَّا الْإِیرَادُ وَ لَا تُحَاوِلُوا کَشْفَ مَا غُطِّیَ عَنْکُمْ وَ لَا تَمِیلُوا عَنِ الْیَمِینِ وَ تَعْدِلُوا إِلَى الشِّمَالِ وَ اجْعَلُوا قَصْدَکُمْ إِلَیْنَا بِالْمَوَدَّةِ عَلَى السُّنَّةِ الْوَاضِحَةِ فَقَدْ نَصَحْتُ لَکُمْ وَ اللَّهُ شَاهِدٌ عَلَیَّ وَ عَلَیْکُمْ وَ لَوْ لَا مَا عِنْدَنَا مِنْ مَحَبَّةِ صَلَاحِکُمْ وَ رَحْمَتِکُمْ وَ الْإِشْفَاقِ عَلَیْکُمْ لَکُنَّا عَنْ مُخَاطَبَتِکُمْ فِی شُغُلٍ فِیمَا قَدِ امْتُحِنَّا بِهِ مِنْ مُنَازَعَةِ الظَّالِمِ الْعُتُلِ‏ الضَّالِّ الْمُتَتَابِعِ فِی غَیِّهِ الْمُضَادِّ لِرَبِّهِ الدَّاعِی مَا لَیْسَ لَهُ الْجَاحِدِ حَقَّ مَنِ افْتَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَهُ الظَّالِمِ الْغَاصِبِ وَ فِی ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ ص لِی أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ وَ سَیُرْدِی الْجَاهِلَ رَدَاءَةُ عَمَلِهِ وَ سَیَعْلَمُ الْکَافِرُ لِمَنْ عُقْبَى الدَّارِ عَصَمَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاکُمْ مِنَ الْمَهَالِکِ‏ وَ الْأَسْوَاءِ وَ الْآفَاتِ وَ الْعَاهَاتِ کُلِّهَا بِرَحْمَتِهِ فَإِنَّهُ وَلِیُّ ذَلِکَ وَ الْقَادِرُ عَلَى مَا یَشَاءُ وَ کَانَ لَنَا وَ لَکُمْ وَلِیّاً وَ حَافِظاً وَ السَّلَامُ عَلَى جَمِیعِ الْأَوْصِیَاءِ وَ الْأَوْلِیَاءِ وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً.[5]