بسوی ظهور

قرآن کریم تأکید میکند بر اینکه حوادث و گرفتاریهایی که برای امت های گذشته اتفاق افتاده، به عینه برای امت اسلام هم تکرار خواهد شد:

«أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ وَ زُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتى‏ نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیب‏»^[1]

«آیا گمان کردید داخل بهشت می‏شوید، بی ‏آنکه حوادثى همچون حوادث گذشتگان به شما برسد؟! همانان که گرفتاریها و ناراحتیها به آنها رسید، و آن چنان ناراحت شدند که پیامبر و افرادى که ایمان آورده بودند گفتند: «پس یارى خدا کى خواهد آمد؟!» (در این هنگام، تقاضاى یارى از او کردند، و به آنها گفته شد:) آگاه باشید، یارىِ خدا نزدیک است!»

علامه طباطبایی میفرماید:

« این آیه همانطور که قبلا هم اشاره کردیم دلالت می‏کند بر اینکه مساله ابتلا و امتحان در امت اسلام نیز جریان دارد، و این سنت همیشگى است. و نیز دلالت دارد بر اینکه مثل و وصف امتهاى گذشته عینا تکرار می‏شود، آنچه بر سر امتهاى گذشته رفته است بر امت اسلام نیز خواهد رفت، و این همان است که نامش را تکرار تاریخ و یا عود آن می‏گذاریم.»^[2]

از این سخن می توان راز تکرار فراوان داستان امتهای پیشین را در قرآن فهمید چرا که بخش عظیمی از قرآن را بخود اختصاص داده ، و آن این نکته است که قرآن پیش بینی میکرده که امت اسلام مانند امتهای گذشته دچار انحراف میگردد و خداوند حکیم ، بر خود لازم میدانسته که با تکرار فراوان، در اکثر سوره ها ، هشدار لازم را جهت عبرت امت اسلام و پیشگیری از انحراف مطرح سازد تا حجت بر همگان تمام گردد،" لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ یَحْیى‏ مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَة"^[3].

خداوند منحرفین از امت اسلام را هشدار میدهد به تشابه امتها در سنتهای الهی و اینکه همان سنت عذاب دنیوی گذشتگان- به دلیل انحراف- نسبت به آنان هم محقق خواهد شد و خداوند اهل تبعیض و استثناء نسبت به امتها نیست، تا بین امت اسلام و سایر امتها فرق بگذارد:

«فَهَلْ یَنظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِینَ  فَلَن تجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِیلًا  وَ لَن تجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تحْوِیلاً *أَ وَ لَمْ یَسِیرُواْ فىِ الْأَرْضِ فَیَنظُرُواْ کَیْفَ کاَنَ عَاقِبَةُ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ ...» ^[4]

«آیا آنها چیزى جز سنّت پیشینیان و (عذابهاى دردناک آنان) را انتظار دارند؟! هرگز براى سنّت خدا تبدیل نخواهى یافت، و هرگز براى سنّت الهى تغییرى نمی ‏یابى! (43)آیا آنان در زمین نگشتند تا ببینند عاقبت کسانى که پیش از آنها بودند چگونه بود؟!»

صاحب المیزان مینویسد:

«"تبدیل سنت خدا" به این است که: عذاب خدا را بردارند، و به جایش عافیت و نعمت بگذارند، و" تحویل سنت" عبارت از این است که: عذاب فلان قوم را که مستحق آن می‏باشند، به سوى قومى دیگر برگردانند، و سنت خدا نه تبدیل می‏پذیرد و نه تحویل، براى اینکه خداى تعالى بر صراط مستقیم است، حکم او نه تبعیض دارد و نه استثناء.»^[5]

و در نتیجه سنت خدا، در مورد عذاب استیصالی امتهای سابق، در این امت هم ،تکرار میشود. خداوند متعال در سوره ی یونس بیان میکند که این وعده ی الهی قطعی است حال در حیات پیامبر یا پس از رحلت پیامبر واقع خواهد شد:

وَ إِمَّا نُرِیَنَّکَ بَعْضَ الَّذِی نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّیَنَّکَ فَإِلَیْنا مَرْجِعُهُمْ ثُمَّ اللَّهُ شَهِیدٌ عَلى‏ ما یَفْعَلُونَ (46)

زیرا خداوند دو سنّت و قانون جاری در همه ی امتها دارد: یکی ارسال رُسُل و دومی قضاوت بین مومنان و منحرفان بر اساس عدالت پس از اینکه در برابر رسالت دچار اختلاف و دو دستگی شدند، و گروهی رسالت را تصدیق و گروهی تکذیب:

وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ رَسُولٌ فَإِذا جاءَ رَسُولُهُمْ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ (47)

و زمان وقوع آن را از تو درخواست میکنند بگو زمان آن و وقوعش بدست من نیست بلکه بدست پروردگار است، ولی تا وقتی این امّت اجلش فرا نرسد تحقق نمی یابد، چرا که سنّت الهی این است که عذاب را به تأخیر می اندازد و به خاطر نافرمانى یک امت، آن امت را قبل از فرا رسیدن اجلش در دنیا هلاک نمی‏کند: 

وَ یَقُولُونَ مَتى‏ هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ (48) قُلْ لا أَمْلِکُ لِنَفْسِی ضَرًّا وَ لا نَفْعاً إِلاَّ ما شاءَ اللَّهُ لِکُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ إِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَلا یَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا یَسْتَقْدِمُونَ (49)

پیامبر به آنها بگو عذاب خواه شب یا روز خواهد آمد ولی چرا شما که مجرم هستید در آمدن مجازات عجله میکنید:

«قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَتاکُمْ عَذابُهُ بَیاتاً أَوْ نَهاراً ما ذا یَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ (50)

آیا میخواهید آن قدر در ایمان آوردن تأخیر بیاندازید تا وقتی عذاب را به چشم خود دیدید ایمان اضطراری بیاورید که آن هم سودی ندارد و شما قبلاٌ آن را مسخره میکردید:

«أَ ثُمَّ إِذا ما وَقَعَ آمَنْتُمْ بِهِ آلْآنَ وَ قَدْ کُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ (51)

تازه این عذاب دنیوی شما بود که نسبت به  عذاب ابدی شما چیزی به حساب نمیآید:

«ثُمَّ قِیلَ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذابَ الْخُلْدِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلاَّ بِما کُنْتُمْ تَکْسِبُونَ (52)

از تو میپرسند آیا چنین عذابی حقیقت دارد بگو قسم به پروردگارم که حقیقت دارد زیرا مقتضی آن موجود است و مانع آن هم مفقود است زیرا شما قدرت ایجاد مانع در برابر آن را ندارید:

«وَ یَسْتَنْبِئُونَکَ أَ حَقٌّ هُوَ قُلْ إِی وَ رَبِّی إِنَّهُ لَحَقٌّ وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِینَ (53)

و در آن روز برای نجات خود حاضر میشوید هر چه دارید بدهید حتّی اگر همه ی دارایی های زمین باشد:

  وَ لَوْ أَنَّ لِکُلِّ نَفْسٍ ظَلَمَتْ ما فِی الْأَرْضِ لافْتَدَتْ بِهِ وَ أَسَرُّوا النَّدامَةَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذابَ وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ (54)

مالکیت هستی و مدیریت عالم بدست خداست و هر گونه بخواهد در آن تصرّف میکند و وعده ای که میدهد محقق میکند ولی اکثریت شما به این مطلب علم ندارید:

 «أَلا إِنَّ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَلا إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لا یَعْلَمُونَ (55)

علامه طباطبایی(ره) میفرماید :

«در اینجا به عهده دانشمندان است که به یک نکته توجه کنند و آن اینست که هر چند خداى تعالى سخن را در باره خصوص مشرکین آغاز کرد، ولى در بین این سخن، مجرمین از این امت را نیز تهدید فرمود. پس، همه آن تهدیدها شامل مجرمین این امت نیز می‏شود، و چون در میان اهل قبله مجرمین بسیارند، پس این امت نیز باید منتظر عذاب الهى باشد، عذابى لازم و برقرار که خداى تعالى با آوردن آن بین آنان و پیامبرشان حکم فصل خواهد کرد. و آنچه را که شیطان تلقینشان کرده و به دلهایشان افکنده که این امت، امتى مورد رحمت است و خدا به احترام پیامبر آنان که نبى رحمت است عذاب دنیایى را از آنان برداشته، ... و چگونه ممکن است چنین چیزى را به اسلام نسبت داد، با اینکه در منطق اسلام احدى نزد خدا احترامى ندارد مگر به تقوا؟ و چگونه چنین چیزى از معارف اسلام است با اینکه قرآن مؤمنین را به امثال آیه زیر خطاب کرده و فرموده:« لَیْسَ بِأَمانِیِّکُمْ وَ لا أَمانِیِّ أَهْلِ الْکِتابِ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً یُجْزَ بِهِ»[6]  و اى بسا از تجاوزگرانى که از این مقدار هم تجاوز کرده عذاب آخرت را نیز عطف بر عذاب دنیا کرده و گفته‏اند که امت اسلام نه در دنیا عذاب می‏بیند و نه در آخرت، ... و معلوم است که بنا به گفته اینان براى این ملت و شریعت باقى نمى‏ماند مگر یک مشت احکام و تکالیف گزافى که- العیاذ باللَّه- خداى تعالى، رب العالمین آنها را بازیچه و سرگرمى خود قرار داده، نه از مخالفین آن احکام بازخواست می‏کند که چرا مخالفت کردید؟ و نه براى امتثال کنندگان فرقى با مخالفین می‏گذارد، بلکه هم امتثال کنندگان را به بهشت می‏برد و هم مخالفین و عاصیان را. ... همه این نظریه‏هاى باطل ناشى از اعراض از ذکر خدا و دورى از کتاب او است، که به گفته قرآن کریم رسول خدا (ص) در قیامت خواهد گفت:" پروردگارا امت من از این قرآن قهر کردند، و آن را مهجور و متروک گذاشتند".»[7]

«و در روایت ابى الجارود از امام علیه السلام در باره: «أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَتاکُمْ عَذابُهُ بَیاتاً» یعنى شب و روز «ما ذا یَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ» فرمود این عذابى است که در آخر الزمان نازل می‏شود بر فاسقان اهل قبله که آنها منکر عذاب هستند.»[8]