سوره ی مائده آخرین سوره ی مفصل است که بر پیامبر اکرم نازل شده [1]، و آیات مربوط به ولایت، آخرین وصیّت ها و هشدارها و آینده جهان اسلام و وقوع عذاب الهی و ظهور حضرت در آن ذکر شده است. در آیات 51 تا 54 آینده ی جهان اسلام را پیشگویی کرده است که بزرگترین انحراف امت اسلام در آخرالزمان اتفاق می افتد که دنباله و نتیجه ی همان انحراف و اختلاف امت اسلام پس از رحلت پیامبر (ص) است؛ و آن عبارت است از پذیرش ولایت یهود و نصاری و تشکیل ائتلاف جهانی  توسط برخی از حاکمان اسلامی جهت نابودی مذهب اهل بیت (علیهم السلام) و خاموش ساختن نور الهی. و به خیال خود بزرگترین مکر و چاره را بکار میبرند ولی غافل از اینکه خداوند در کمین طغیان گران است و عذاب و انتقامی را که در آیات فراوان هشدارش را داده بود محقق میسازد و اجل و عمر انحراف در امت اسلام، با ظهور حضرت حجت عج و رجعت یاران شهیدش در طول تاریخ  به پایان میرسد.

پذیرش ولایت کفار موجب عذاب الهی: 

علامه طباطبایی در سوره ی آل عمران ذیل آیه ی زیر بیان میدارد که پذیرش ولایت کفار، خبر غیبی است از آینده مسلمین که موجب عذاب الهی میگردد که توضیح آن در سوره ی مائده می آید:

«لا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکافِرینَ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنینَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللَّهِ فی‏ شَیْ‏ءٍ إِلاَّ أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاةً وَ یُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصیر»[2]

و در آیه که می‏فرماید: «خدا شما را از خودش بر حذر میدارد»، بر حذر داشتن از عذاب او است، هم چنان که در جاى دیگر فرموده:« إِنَّ عَذابَ رَبِّکَ کانَ مَحْذُوراً». بفهماند خداى سبحان خودش مخوف و واجب الاحتراز است، و از نافرمانیش باید دورى کرد. ... با بیانى دیگر می‏توان فهمید که چرا خداى تعالى دوستدار کفار را از خودش بر حذر داشته، و آن این است که از لابلاى این آیه و سایر آیاتى که از دوستى با غیر مؤمنین نهى فرموده، برمی‏آید که این قسم دوستى خارج شدن از زى بندگى است، و مستقیماً ترک گفتن ولایت خداى سبحان و داخل شدن در حزب دشمنان او و شرکت در توطئه ‏هاى آنان براى افساد امر دین او است.و سخن کوتاه اینکه این قسم دوستى طغیان است، و امر طاغى به دست خود خداى سبحان است:

«أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِعادٍ، إِرَمَ ذاتِ الْعِمادِ، الَّتِی لَمْ یُخْلَقْ مِثْلُها فِی الْبِلادِ وَ ثَمُودَ الَّذِینَ جابُوا الصَّخْرَ بِالْوادِ، وَ فِرْعَوْنَ ذِی الْأَوْتادِ، الَّذِینَ طَغَوْا فِی الْبِلادِ، فَأَکْثَرُوا فِیهَا الْفَسادَ، فَصَبَّ عَلَیْهِمْ رَبُّکَ سَوْطَ عَذابٍ، إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصادِ»[3]

خوب، از این آیات استفاده کردیم که طغیان طاغى، وى را به کمین‏گاه خدا می‏کشاند، کمین‏گاهى که غیر از خدا در آن نیست، و تازیانه عذاب را بر سرش فرود مى‏ آورد، و کسى نیست که مانع او شود.

از اینجا معلوم می‏شود تهدید به تحذیر از خود خدا در جمله:" وَ یُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ" براى آن است که دوستى با کفار، از مصادیق طغیان بر خدا به ابطال دین او و افساد شرعیت او است.

دلیل بر گفتار ما آیه زیر است، که می‏فرماید:

« فَاسْتَقِمْ کَما أُمِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَکَ وَ لا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ وَ لا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا، فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ، وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیاءَ، ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ»[4] 

 و این همان آیه‏ اى است که رسول خدا (ص) فرمود این آیه مرا پیر کرد، و دلالتش بر نظر ما از این باب است که این دو آیه- بطورى که بر هیچ متدبرى پوشیده نیست،- ظهور در این دارند که اعتماد به کفار ستمگر، طغیان است طغیانى که دنبالش فرا رسیدن آتش حتمى است، آنهم فرا رسیدنى که ناصر و دادرسى با آن نیست، و این همان انتقام الهى است، که به بیان گذشته ما عاصم و بازدارنده‏اى از آن نیست.

از اینجا این نکته هم روشن می‏شود که جمله:" وَ یُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ" دلالت دارد بر اینکه تهدید در آن به عذابى حتمى است، چون از خود خدا تحذیر کرده، و تحذیر از خود خدا دلالت دارد که دیگر حایلى بین او و عذاب وجود ندارد و کسى نمی‏تواند خدا را با اینکه تهدید به عذاب کرده از عذابش جلوگیر شود، پس نتیجه قطعى می‏دهد که عذاب نامبرده واقع شدنى است.... و این آیات یعنى آیه:" لا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکافِرِینَ أَوْلِیاءَ" و آیات بعدش از خبرهاى غیبى قرآن کریم است، که توضیح آن ان شاء اللَّه در سوره مائده می ‏آید.»[5]

ابتدا در آیه 51 میفرماید: ای اهل ایمان خود را تحت ولایت یهود و نصاری قرار ندهید زیرا برخی از آنها که مسیحیان باشند تحت ولایت برخی دیگر که یهودیان باشد قرار دارند و شما نمیتوانید برای مصون ماندن خود از شرّ یهود به مسیحیان پناه ببرید و ثانیاً با پذیرش ولایت طاغوت شما از دایره ی اسلام خارج میشوید و شما از زمره ی یهودیان و مسیحیان خواهید شد. و از اینجا دانسته میشود که در آینده، یهود و مسیحیت از قدرت برتری در مقابل جهان اسلام برخوردار خواهند بود که مسلمانان به آنها گرایش پیدا میکنند : 

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَ النَّصارى‏ أَوْلِیاءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ»

«آنچه بطور اجمال از این آیات به دست می‏آید این است که خداى سبحان در این آیات مؤمنین را از اینکه یهود و نصارا را اولیاى خود بگیرند، بر حذر داشته و با شدیدترین لحن تهدیدشان می‏کند و در یک پیشگویى به آینده امر امت در اثر این موالات و دوستى با دشمنان خبر می‏دهد و می‏فرماید که اگر چنین کنید بُنیه روش دینى خود را از دست می‏دهید و آن وقت است که خداى تعالى مردمى دیگر برمی ‏انگیزد که قائم به امر دین شوند و بنیه دین را بعد از انهدام به حالت اصلى و اولیش بر گردانند.»[6]

در ادامه میفرماید:« فَترَى الَّذِینَ فىِ قُلُوبِهِم مَّرَضٌ یُسَارِعُونَ فِیهِمْ یَقُولُونَ نخْشىَ أَن تُصِیبَنَا دَائرَةٌ» 

ای پیامبر مشاهده خواهی کرد که مسلمانانی که قلب بیماری دارند و شیفته ی قدرت برتر یهود و نصاری شده اند و قدرت خدا را فراموش کرده اند در جمع آنان میشتابند و دائماً در رفت و آمد با آنها هستند و علت این همه رفت و آمد و نزدیکی به آنان را اینطور بهانه میکنند که ما از دائره میترسیم، دائره از ریشه دور به معنای احاطه و فراگرفتن شیئی، شیء دیگر است[7] و به معنای جنگ و سلطه نظامی یک دولت بر دولت دیگر گفته میشود[8]. به نظر میرسد منظور از «دائره»، گسترش یافتن شیعیان و قدرت یافتن آنان در آخرالزمان است چنانچه خداوند مژده ی آن را داده است:

« وَ مَثَلُهُمْ فِی الْإِنْجیلِ کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوى‏ عَلى‏ سُوقِهِ یُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِیَغیظَ بِهِمُ الْکُفَّار»[9]. 

«و توصیف آنان در انجیل است، همانند زراعتى که جوانه‏ هاى خود را خارج ساخته، سپس به تقویت آن پرداخته تا محکم شده و بر پاى خود ایستاده است و بقدرى نموّ و رشد کرده که زارعان را به شگفتى وا می‏دارد؛ این براى آن است که کافران را به خشم آورد.»

و این همان چیزی است که در عصر حاضر میبینیم که کشورهای عربی به بهانه ی گسترش شیعه و بوجود آمدن هلال شیعی از ایران تا عراق، سوریه و لبنان، ائتلاف عربی، غربی و عبری به راه انداخته اند و جنگ فراگیر در سوریه، عراق و یمن به راه انداخته اند و در تمام جهان اسلام در پی نابودی شیعیان برآمده اند و میگویند اگر دست بکار نشویم این هلال تبدیل به دائره میشود و جهان عرب و اهل سنت را احاطه میکنند و بر ما سلطه پیدا خواهند کرد.

«فَعَسىَ اللَّهُ أَن یَأْتی ‏بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِّنْ عِندِهِ فَیُصْبِحُواْ عَلىَ‏ مَا أَسرُواْ فىِ أَنفُسِهِمْ نَادِمِینَ»

در مقابله با ائتلاف جبهه ی باطل، خداوند متعال دخالت میکند و برخلاف پیشبینی آنها مبنی بر شکست مستضعفان، مستضعفان و جبهه ی شیعیان به فتح و پیروزی میرسند. و متوکلان به خدای سبحان بر متوکلان بر یهود و نصاری پیروز میشوند. با اینکه اسمی از فاتحان نیامده ولی از شواهد و قرائن فهمیده میشود که گروهی از مسلمانان هستند که گرایش به یهود، نصاری ندارند و در برابر قدرت آنان، مقاومت و ایستادگی میکنند و آنان کسانی هستند که در آیات بعدی به عنوان حزب الله معرفی شده اند که ولایت خدا و اهل بیت ع را پذیرفته اند: 

«وَ مَن یَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُون»[10]

علامه طباطبایی این فتح را غلبه ی نهایی اسلام بر کفر میداند که با آمدن عذاب استیصال در آخرالزمان رخ میدهد :

«و به هر حال اگر مراد از فتح، یکى از فتوحات مسلمین نظیر فتح مکه یا فتح قلعه‏ هاى یهودیان و یا فتح بلاد نصارا باشد حرفى است، و لیکن انطباق جمله: «فَیُصْبِحُوا عَلى‏ ما أَسَرُّوا ...» و جمله‏«یَقُولُ الَّذِینَ ...» بر چنین روزى معلوم نیست که وجهش بیان شد.

 و اگر مراد از فتح روزگارى باشد که اسلام بساط کفر را از جهان بر چیند و خداى تعالى بین رسول و قومش حکم فصل و داورى نهایى کند در این صورت آیه شریفه از پیشگویى ‏هاى قرآنى خواهد بود که از حوادث آینده امت اسلام خبر می‏دهد و در این صورت آیه شریفه همان را می‏گوید که آیه زیر در مقام افاده آن است:« وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ رَسُولٌ فَإِذا جاءَ رَسُولُهُمْ قُضِیَ بَیْنَهُمْ [11]...».»[12]

علامه ذیل آیات 48 تا 56 سوره ی یونس، به این فتح و عذاب الهی اشاره میکنند که در بسوی ظهور(10) به آن پرداخته شد.[13]

و آیات قرآنی از روز فتحی خبر میدهند که توبه و ایمان در آن پذیرفته نیست، و روزی که توبه پذیرفتنی نباشد روز عذاب استیصال است، و «امر من عنده» نیز دلالت بر وقوع آیات الهی و قضاوت بین حقّ و باطل و آمدن عذاب در آن روز میکند:

«وَیَقُولُونَ مَتىَ‏ هَذَا الْفَتْحُ إِن کُنتُمْ صَدِقِینَ*قُلْ یَوْمَ الْفَتْحِ لَا یَنفَعُ الَّذِینَ کَفَرُواْ إِیمَانُهُمْ وَ لَا هُمْ یُنظَرُونَ*فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ انتَظِرْ إِنَّهُم مُّنتَظِرُون»[14]‏

« بگو: «روز پیروزى، ایمان آوردن، سودى به حال کافران نخواهد داشت؛ و به آنها هیچ مهلت داده نمى‏شود!»،حال که چنین است، از آنها روى بگردان و منتظر باش؛ آنها نیز منتظرند! (تو منتظر رحمت خدا و آنها هم منتظر عذاب او!)»

«فَاصْبرِ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ  فَإِمَّا نُرِیَنَّکَ بَعْضَ الَّذِى نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّیَنَّکَ فَإِلَیْنَا یُرْجَعُون‏وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِّن قَبْلِکَ مِنْهُم مَّن قَصَصْنَا عَلَیْکَ وَ مِنْهُم مَّن لَّمْ نَقْصُصْ عَلَیْکَ  وَ مَا کاَنَ لِرَسُولٍ أَن یَأْتىَ بَایَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ  فَإِذَا جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ قُضىِ‏ بِالحْقّ وَ خَسِرَ هُنَالِکَ الْمُبْطِلُون‏ ... فَلَمَّا رَأَوْاْ بَأْسَنَا قَالُواْ ءَامَنَّا بِاللَّهِ وَحْدَهُ وَ کَفَرْنَا بِمَا کُنَّا بِهِ مُشْرِکِینَ(84)فَلَمْ یَکُ یَنفَعُهُمْ إِیمَانهُمْ لَمَّا رَأَوْاْ بَأْسَنَا  سُنَّتَ اللَّهِ الَّتىِ قَدْ خَلَتْ فىِ عِبَادِهِ  وَ خَسِرَ هُنَالِکَ الْکَافِرُون»[15]

«پس (اى پیامبر) صبر کن که وعده خدا حقّ است؛ و هر گاه قسمتى از مجازاتهایى را که به آنها وعده داده‏ایم در حال حیاتت به تو ارائه دهیم، یا تو را (پیش از آن) از دنیا ببریم (مهمّ نیست)؛ چرا که همه آنان را تنها بسوى ما باز می‏گردانند! *ما پیش از تو رسولانى فرستادیم؛ سرگذشت گروهى از آنان را براى تو بازگفته، و گروهى را براى تو بازگو نکرده‏ایم؛ و هیچ پیامبرى حق نداشت معجزه ‏اى جز بفرمان خدا بیاورد و هنگامى که فرمان خداوند (براى مجازات آنها) صادر شود، بحق داورى خواهد شد؛ و آنجا اهل باطل زیان خواهند کرد!*.... هنگامى که عذاب (شدید) ما را دیدند گفتند: «هم اکنون به خداوند یگانه ایمان آوردیم و به معبودهایى که همتاى او می ‏شمردیم کافر شدیم!» *امّا هنگامى که عذاب ما را مشاهده کردند، ایمانشان براى آنها سودى نداشت! این سنّت خداوند است که همواره در میان بندگانش اجرا شده، و آنجا کافران زیانکار شدند!» 

و در روز فتح، اهل ایمان به منافقان و منحرفان میگویند: آیا اینان بودن که با تاکید فراوان وعده میدادند شما را یاری میکنند، پس چی شد و دیدید خداوند به وعده ی یاری مستضعفان و نابودی منحرفان عمل کرد، و اعمال شما حبط شد و به خسارت دنیوی و اخروی رسیدید:

«وَ یَقُولُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَ هَؤُلَاءِ الَّذِینَ أَقْسَمُواْ بِاللَّهِ جَهْدَ أَیْمَانهِمْ  إِنهّمْ لمَعَکُمْ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَأَصْبَحُواْ خَاسرینَ»

حال که شما مسلمانان با پذیرش ولایت یهود و نصاری از دین خدا بیرون رفتید و دین او را یاری نکردید، در عوض خداوند در آینده، قومی را یکجا میآورد تا دین او را یاری کنند.[16]

یَأَیهَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ مَن یَرْتَدَّ مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَسَوْفَ یأْتىِ اللَّهُ بِقَوْمٍ یحُبهُّمْ وَ یحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلىَ الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلىَ الْکَافِرِینَ یجَاهِدُونَ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ وَ لَا یخَافُونَ لَوْمَةَ لَائمٍ  ذَلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ  وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ»

علی بن ابراهیم قمی:«فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ‏» نزلت فی القائم ع و أصحابه‏.»[17]