بسوی ظهور

1. خدا نمى‏ خواهد امام، در میان قوم ستمگر باشد

الْعَطَّارُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُمَرَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مَرْوَانَ الْأَنْبَارِیِّ قَالَ: خَرَجَ مِنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع إِنَ‏ اللَّهَ‏ إِذَا کَرِهَ‏ لَنَا جِوَارَ قَوْمٍ نَزَعَنَا مِنْ بَیْنِ أَظْهُرِهِمْ.[1]

 امام باقر علیه السّلام: «خداوند، اگر ناخرسند باشد که ما، در مجاورت دسته‏اى از مردم زندگى کنیم، ما را از میان آن‏ها بیرون مى‏برد.»

 مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَرَجِ قَالَ: کَتَبَ إِلَیَّ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا غَضِبَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى عَلَى خَلْقِهِ نَحَّانَا عَنْ‏ جِوَارِهِمْ‏.[2]

محمد بن فرج مى‏گوید: امام جواد علیه السّلام به من نوشت: هنگامى که خداى‏ تبارک و تعالى، بر آفریده‏هایش خشم کند، ما را از میانشان دور مى‏سازد.»

2. بیم و ترس از کشته شدن‏

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَى عَنْ خَالِدِ بْنِ نَجِیحٍ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ سَمِعْتُ الصَّادِقَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع یَقُولُ‏ إِنَّ لِلْغُلَامِ غَیْبَةً قَبْلَ أَنْ یَقُومَ قُلْتُ وَ لِمَ ذَاکَ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَقَالَ یَخَافُ وَ أَشَارَ بِیَدِهِ إِلَى بَطْنِهِ وَ عُنُقِهِ ثُمَّ قَالَ ع وَ هُوَ الْمُنْتَظَرُ الَّذِی یَشُکُّ النَّاسُ فِی وِلَادَتِهِ فَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ إِذَا مَاتَ أَبُوهُ مَاتَ وَ لَا عَقِبَ لَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ قَدْ وُلِدَ قَبْلَ وَفَاةِ أَبِیهِ بِسَنَتَیْنِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ أَنْ‏ یَمْتَحِنَ‏ خَلْقَهُ‏ فَعِنْدَ ذَلِکَ‏ یَرْتَابُ‏ الْمُبْطِلُونَ‏.[3]

زرارة بن أعین مى‏گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم مى‏فرمود: قائم داراى غیبتى خواهد بود. سپس فرمود: او، منتظرى است که مردم در ولادت‏اش به شکّ ‏و تردید مى‏افتند. بعضى مى‏گویند: زمانى که پدرش (امام حسن عسکرى علیه السّلام) رحلت کرد، فرزندى از خود به جاى ننهاد و برخى مى‏گویند: دو سال قبل از وفات پدرش؛ متولّد شده است، زیرا خداى عزّ و جلّ دوست دارد آفریدگانش را در بوته آزمون قرار دهد و در این هنگام، باطل‏گرایان، گرفتار شک ‏و تردید خواهند شد.»

 الْحُسَیْنُ بْنُ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ قَالَ حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ عِیسَى عَنْ خَالِدِ بْنِ نَجِیحٍ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: لَا بُدَّ لِلْغُلَامِ‏ مِنْ غَیْبَةٍ قُلْتُ وَ لِمَ قَالَ یَخَافُ وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَى بَطْنِهِ وَ هُوَ الْمُنْتَظَرُ وَ هُوَ الَّذِی یَشُکُّ النَّاسُ فِی وِلَادَتِهِ فَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ حَمْلٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ مَاتَ أَبُوهُ وَ لَمْ یُخَلِّفْ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ وُلِدَ قَبْلَ مَوْتِ أَبِیهِ بِسَنَتَیْنِ قَالَ زُرَارَةُ فَقُلْتُ وَ مَا تَأْمُرُنِی لَوْ أَدْرَکْتُ ذَلِکَ الزَّمَانَ قَالَ ادْعُ اللَّهَ بِهَذَا الدُّعَاءِ- اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَبِیَّکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَبِیَّکَ لَمْ أَعْرِفْهُ قَطُّ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی حُجَّتَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِی:" قَالَ أَحْمَدُ بْنُ الْهِلَالِ سَمِعْتُ هَذَا الْحَدِیثَ مُنْذُ سِتٍّ وَ خَمْسِینَ سَنَةً".[4]

زرارة بن اعین گوید: امام صادق علیه السلام فرمود: آن جوان ناچار غیبت میکند عرض کردم:

چرا؟ فرمود: میترسد- و با دست اشاره بشکمش کرد- (یعنى میترسد او را بکشند) و اوست که چشم براهش باشند و او است که مردم در ولادتش تردید میکنند. برخى گویند: در شکم مادرش بود (که پدرش مرد) بعضى گویند: پدرش مرد و فرزندى نگذاشت و بعضى گویند: دو سال پیش از وفات پدرش متولد شد.

زراره گوید: من عرضکردم: چه دستور میفرمائى اگر من بآن زمان رسیدم، فرمود: خدا را با این دعا بخوان: خدایا خودت را بمن بشناسان، زیرا اگر تو خودت را بمن نشناسانى، من ترا نخواهم شناخت، خدایا پیغمبرت را بمن بشناسان، زیرا اگر تو پیغمبرت را بمن نشناسانى من هرگز او را نشناسم.

خدایا تو حجتت را بمن بشناسان، زیرا اگر تو حجتت را بمن نشناسانى از طریقه دینم گمراه میشوم احمد بن هلال (که با دو واسطه از زراره نقل میکند) گوید: من این حدیث را 56 سال پیش شنیده‏ام.[5]

مقصود احمد بن هلال اینست که من این حدیث را پنجاه سال پیش از ولادت امام عصر علیه السلام شنیده‏ام پس احتمال جعل و دروغ در آن راه ندارد و نیز اخبار مربوط بغیبت آن حضرت و اوصاف و شمائلش پیش از ولادت آن حضرت در زمان پدر و جدش و بلکه از زمان پیغمبر اکرم و امیر المؤمنین صلوات اللَّه علیهما شیوع داشته و طبق آن بوقوع پیوسته است، شیوع این اخبار بحدى بوده که طایفه کیسانیة گفتند: ابن الحنفیه همان امام زمان است که غایب شده است و طایفه ناووسیة و ممطورة نسبت بامام صادق و امام کاظم علیهما السلام این عقیده را ابداع کردند.

3. تحت بیعت هیچ حاکمى نباشد

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِصَامٍ الْکُلَیْنِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ‏ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: سَأَلْتُ مُحَمَّدَ بْنَ عُثْمَانَ الْعَمْرِیَّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ أَنْ یُوصِلَ لِی کِتَاباً قَدْ سَأَلْتُ فِیهِ عَنْ مَسَائِلَ أَشْکَلَتْ عَلَیَّ فَوَرَدَتْ فِی التَّوْقِیعِ بِخَطِّ مَوْلَانَا صَاحِبِ الزَّمَانِ ع‏ :وَ أَمَّا عِلَّةُ مَا وَقَعَ مِنَ الْغَیْبَةِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ‏[6] إِنَّهُ لَمْ یَکُنْ لِأَحَدٍ مِنْ آبَائِی ع إِلَّا وَ قَدْ وَقَعَتْ فِی عُنُقِهِ بَیْعَةٌ لِطَاغِیَةِ زَمَانِهِ وَ إِنِّی أَخْرُجُ حِینَ أَخْرُجُ وَ لَا بَیْعَةَ لِأَحَدٍ مِنَ الطَّوَاغِیتِ‏ فِی‏ عُنُقِی‏[7]

اسحاق بن یعقوب گوید: از محمّد بن عثمان عمرى درخواست کردم نامه‏اى را که مشتمل بر مسائل دشوارم بود برساند و توقیعى به خط مولاى ما صاحب الزّمان علیه السّلام چنین صادر شد:

و امّا علت وقوع غیبت، خداى تعالى مى‏فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ‏[8]، بر گردن همه پدرانم بیعت سرکشان زمانه بود امّا من وقتى خروج نمایم بیعت هیچ سرکشى بر گردنم نیست.

4. راز غیبت مشخص نیست و تنها خدا از آن آگاه است‏

عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ قُتَیْبَةَ النَّیْسَابُورِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا حَمْدَانُ بْنُ سُلَیْمَانَ النَّیْسَابُورِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْمَدَائِنِیُّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ الْهَاشِمِیِّ قَالَ سَمِعْتُ الصَّادِقَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع یَقُولُ‏ إِنَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَیْبَةً لَا بُدَّ مِنْهَا یَرْتَابُ فِیهَا کُلُّ مُبْطِلٍ فَقُلْتُ وَ لِمَ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ لِأَمْرٍ لَمْ یُؤْذَنْ لَنَا فِی کَشْفِهِ لَکُمْ قُلْتُ فَمَا وَجْهُ الْحِکْمَةِ فِی غَیْبَتِهِ قَالَ وَجْهُ الْحِکْمَةِ فِی غَیْبَتِهِ وَجْهُ الْحِکْمَةِ فِی‏ غَیْبَاتِ‏ مَنْ تَقَدَّمَهُ مِنْ حُجَجِ اللَّهِ تَعَالَى ذِکْرُهُ إِنَّ وَجْهَ الْحِکْمَةِ فِی ذَلِکَ لَا یَنْکَشِفُ إِلَّا بَعْدَ ظُهُورِهِ کَمَا لَمْ یَنْکَشِفْ وَجْهُ الْحِکْمَةِ فِیمَا أَتَاهُ الْخَضِرُ ع مِنْ خَرْقِ السَّفِینَةِ وَ قَتْلِ الْغُلَامِ وَ إِقَامَةِ الْجِدَارِ لِمُوسَى ع إِلَى وَقْتِ افْتِرَاقِهِمَا یَا ابْنَ الْفَضْلِ إِنَّ هَذَا الْأَمْرَ أَمْرٌ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ تَعَالَى وَ سِرٌّ مِنْ سِرِّ اللَّهِ وَ غَیْبٌ مِنْ غَیْبِ اللَّهِ وَ مَتَى عَلِمْنَا أَنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ حَکِیمٌ صَدَّقْنَا بِأَنَّ أَفْعَالَهُ کُلَّهَا حِکْمَةٌ وَ إِنْ کَانَ وَجْهُهَا غَیْرَ مُنْکَشِفٍ.»  (کمال الدین و تمام النعمة / ج‏2 / 482 / 44 باب علة الغیبة ..... ص : 479)

عبد اللَّه بن فضل هاشمى گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم که مى‏فرمود:

براى صاحب الأمر غیبت ناگزیرى است که هر باطل‏جویى در آن به شکّ مى‏افتد، گفتم: فداى شما شوم، براى چه؟ فرمود: به خاطر امرى که ما اجازه‏ نداریم آن را هویدا کنیم، گفتم: در آن غیبت چه حکمتى وجود دارد؟ فرمود:

حکمت غیبت او همان حکمتى است که در غیبت حجّتهاى الهى پیش از او بوده است و وجه حکمت غیبت او پس از ظهورش آشکار گردد، همچنان که وجه حکمت کارهاى خضر علیه السّلام از شکستن کشتى و کشتن پسر و بپاداشتن دیوار بر موسى علیه السّلام روشن نبود تا آنکه وقت جدایى آنها فرارسید.

اى پسر فضل این امر، امرى از امور الهى و سرّى از اسرار خدا و غیبى از غیوب پروردگار است و چون دانستیم که خداى تعالى حکیم است، تصدیق مى‏کنیم که همه افعال او حکیمانه است اگر چه وجه آن آشکار نباشد.

5.خالى شدن صلب‏هاى کافران از مؤمنان‏

 حَدَّثَنَا الْمُظَفَّرُ بْنُ جَعْفَرِ بْنِ الْمُظَفَّرِ الْعَلَوِیُّ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْکَرْخِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَوْ قَالَ لَهُ رَجُلٌ أَصْلَحَکَ اللَّهُ أَ لَمْ یَکُنْ عَلِیٌّ ع قَوِیّاً فِی دِینِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ بَلَى قَالَ فَکَیْفَ ظَهَرَ عَلَیْهِ الْقَوْمُ وَ کَیْفَ لَمْ یَدْفَعْهُمْ وَ مَا مَنَعَهُ مِنْ ذَلِکَ قَالَ آیَةٌ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنَعَتْهُ قَالَ قُلْتُ وَ أَیُّ آیَةٍ قَالَ قَوْلُهُ تَعَالَى‏ لَوْ تَزَیَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْهُمْ عَذاباً أَلِیماً إِنَّهُ کَانَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَدَائِعُ‏ مُؤْمِنِینَ‏ فِی‏ أَصْلَابِ‏ قَوْمٍ کَافِرِینَ وَ مُنَافِقِینَ فَلَمْ یَکُنْ عَلِیٌّ ع لِیَقْتُلَ الْآبَاءَ حَتَّى تَخْرُجَ الْوَدَائِعُ فَلَمَّا خَرَجَ الْوَدَائِعُ ظَهَرَ عَلِیٌّ عَلَى مَنْ ظَهَرَ فَقَاتَلَهُ وَ کَذَلِکَ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَیْتِ لَنْ یَظْهَرَ أَبَداً حَتَّى تَظْهَرَ وَدَائِعُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِذَا ظَهَرَتْ ظَهَرَ عَلَى مَنْ ظَهَرَ فَقَتَلَهُ.[9]

مظفّر بن جعفر بن مظفّر علوىّ رحمة اللَّه علیه مى‏گوید: جعفر بن محمّد بن مسعود، از پدرش، از على بن محمّد، از احمد بن محمّد، از حسن بن محبوب، از ابراهیم کرخى، وى مى‏ گوید: محضر مبارک ابى عبد اللَّه علیه السّلام عرضه داشتم یا مردى حضور انورش عرض کرد: خدا حالتان را خوش دارد آیا على علیه السّلام در دین خداى عزّ و جلّ قوى و نیرومند نبود؟

حضرت فرمودند: آرى.

عرض کرد: پس چرا قوم اعداء و دشمنان بر او غالب شدند؟ و چرا حضرت آنها را دفع نکرد و مانع آن حضرت چه بود؟

حضرت فرمودند: یک آیه در قرآن آن حضرت را منع نمود.

عرض کرد: آن کدام آیه بود؟

حضرت فرمودند: آیه شریفه: لَوْ تَزَیَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْهُمْ عَذاباً أَلِیماً.

خداوند متعال امانت‏هایى مؤمن در اصلاب کفّار و منافقین داشت لذا على علیه السّلام آباء و پدران را نکشتند تا این ودائع و امانات خارج شوند و پس از خروج این امانات امیر المؤمنین علیه السّلام بر کسانى که قبلا غالب بودند غلبه نموده و آنها را کشتند همچنین‏ است قائم اهل بیت علیهم السّلام، هرگز آن جناب ظاهر نمى‏شوند تا ودائع و امانات خداى عزّ و جلّ ظاهر شوند و پس از ظهور آنها حضرت نیز بر کسانى که قبلا ظاهر و غالب بودند غلبه کرده و آنها را مى‏کشند.