بسوی ظهور

در روایتی امیر مومنان(ع) آثار نزول روح بر قلب پیامبران و امامان را اینطور بیان میکند که باعث تفویض قدرت ملکوتی، زنده ساختن مردگان، علم به گذشته و آینده، طیّ الارض و پیمودن مشرق و مغرب عالم در یک لحظه، علم به باطن و ضمائر افراد و علم به هر آنچه در آسمان و زمین میباشد.

امیرالمومنین علیه السلام:

«وَ صَارَ مُحَمَّدٌ نَبِیّاً مُرْسَلًا وَ صِرْتُ أَنَا صَاحِبَ أَمْرِ النَّبِیِّ ص قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ‏« یُلْقِی الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلى‏ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ‏» وَ هُوَ رُوحُ اللَّهِ لَا یُعْطِیهِ وَ لَا یُلْقِی هَذَا الرُّوحَ إِلَّا عَلَى مَلَکٍ مُقَرَّبٍ أَوْ نَبِیٍّ مُرْسَلٍ أَوْ وَصِیٍّ مُنْتَجَبٍ فَمَنْ أَعْطَاهُ اللَّهُ هَذَا الرُّوحَ فَقَدْ أَبَانَهُ مِنَ النَّاسِ وَ فَوَّضَ إِلَیْهِ الْقُدْرَةَ وَ أَحْیَا الْمَوْتَى وَ عَلِمَ بِمَا کَانَ وَ مَا یَکُونُ وَ سَارَ مِنَ الْمَشْرِقِ إِلَى الْمَغْرِبِ وَ مِنَ الْمَغْرِبِ إِلَى الْمَشْرِقِ فِی لَحْظَةِ عَیْنٍ وَ عَلِمَ مَا فِی الضَّمَائِرِ وَ الْقُلُوبِ وَ عَلِمَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْض‏.»[1]

اهمیّت فهم سوره ی قدر و نزول روح و ملائکه:

قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع): فَضْلُ إِیمَانِ الْمُؤْمِنِ بِجُمْلَةِ- إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ وَ بِتَفْسِیرِهَا عَلَى مَنْ لَیْسَ مِثْلَهُ فِی الْإِیمَانِ بِهَا کَفَضْلِ الْإِنْسَانِ عَلَى الْبَهَائِم‏.»[2]

«برترى مؤمنى که «إِنَّا أَنْزَلْناهُ» را با تفسیرش باور کند، بر کسى که در ایمانش بآن سوره چون او نیست، مانند برترى انسانست بر چهار پایان‏.»

على علیه السلام غالبا میفرمود که: هر گاه تیمى و عدوى (ابو بکر و عمر) خدمت پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله بودند و آن حضرت سوره «انا انزلناه» را با خشوع و گریه تلاوت میفرمود،

میگفتند: چقدر در این سوره دلت میسوزد،

پیغمبر صلّى اللَّه علیه و آله میفرمود: براى آنچه چشمم (فرشتگان را در شب قدر) دیده و دلم (بیان هر امر محکم را در آن شب) فهمیده و نیز براى آنچه دل این شخص (على علیه السلام) پس از من در می یابد آنها میگفتند: مگر شما چه دیده‏ اى و او چه میبیند؟

 حضرت براى آنها روى خاک مینوشت:‏ «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ» سپس می‏فرمود: پس از اینکه خداى عز و جل فرماید «هر امرى» دیگر چیزى باقى میماند؟

میگفتند: نه، میفرمود: میدانید آنکه هر امرى بر او نازل می‏شود کیست؟ میگفتند: تو هستى اى رسول خدا، میفرمود: آرى، اما شب قدر بعد از من هم میباشد؟ میگفتند: آرى، میفرمود: در شبهاى قدر پس از من هم آن امر نازل می‏شود؟ میگفتند: آرى.

میفرمود: بچه کسى نازل می‏شود؟ می‏گفتند: نمیدانیم، پیغمبر دست بر سر من میگذاشت و میفرمود: اگر نمی‏دانید، بدانید، آن شخص پس از من این مرد است، سپس آن دو نفر شب قدر را بعد از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله میشناختند، بواسطه هراس سختى که در دل آنها می ‏افتاد.»[3]

عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ، قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْإِمَامِ‏ بِمَا فِی أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَ هُوَ فِی بَیْتِهِ مُرْخًى‏ عَلَیْهِ سِتْرُهُ‏.

فَقَالَ: «یَا مُفَضَّلُ، إِنَّ اللَّهَ- تَبَارَکَ وَ تَعَالى‏- جَعَلَ فِی النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ: رُوحَ الْحَیَاةِ، فَبِهِ دَبَ‏ وَ دَرَجَ‏؛ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ، فَبِهِ نَهَضَ‏ وَ جَاهَدَ؛ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ، فَبِهِ أَکَلَ وَ شَرِبَ وَ أَتَى النِّسَاءَ مِنَ الْحَلَالِ‏؛ وَ رُوحَ الْإِیمَانِ، فَبِهِ آمَنَ‏ وَ عَدَلَ‏؛ وَ رُوحَ الْقُدُسِ، فَبِهِ حَمَلَ النُّبُوَّةَ؛ فَإِذَا قُبِضَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ انْتَقَلَ رُوحُ الْقُدُسِ، فَصَارَ إِلَى الْإِمَامِ‏، وَ رُوحُ الْقُدُسِ لَایَنَامُ‏ وَ لَایَغْفُلُ‏ وَ لَایَلْهُو وَ لَایَزْهُو، وَ الْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحِ تَنَامُ وَ تَغْفُلُ وَ تَزْهُو وَ تَلْهُو وَ رُوحُ الْقُدُسِ کَانَ‏ یَرى‏ بِهِ‏».[4]

مفضل بن عمر گوید: از امام صادق (ع) از علم امام پرسیدم نسبت به آنچه در اقطار زمین باشد با اینکه خودش در میان خانه است و پرده هم جلوى او افتاده؟

فرمود: اى مفضل، براستى خدا تبارک و تعالى، در پیغمبر پنج روح نهاده:

 روح حیات و زندگى که به وسیله آن بجنبد و راه رود، روح توانائى که به وسیله آن قیام کند و مبارزه نماید،

 روح شهوت که به وسیله آن بخورد و بنوشد و به حلالى با زنها بیامیزد،

 روح ایمان که به وسیله آن عقیده دارد و عدالت مى‏ورزد،

و روح القدس که به وسیله آن تحمل نبوت کند و چون پیغمبر درگذرد و جان بدهد روح القدس از او منتقل شود و متعلق به امام گردد، روح القدس نه بخوابد و نه غفلت کند و نه به بازى سرگرم شود و نه بر خود ببالد و مغرور شود و فریب خورد و دستخوش آرزوى دروغ و استخفاف گردد ولى آن چهار روح دیگر بخوابند، غفلت کنند، به بازى سرگرم شوند و بر خود ببالند و فریب خورند و امام همه چیز را با روح القدس درک مى‏کند.»[5]

وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْری مَا الْکِتابُ وَ لاَ الْإیمانُ وَ لکِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدی بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا وَ إِنَّکَ لَتَهْدی إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقیمٍ» [6]

5- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ عِمْرَانَ بْنِ مُوسَى عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْعِلْمِ أَ هُوَعِلْمٌ یَتَعَلَّمُهُ الْعَالِمُ مِنْ أَفْوَاهِ الرِّجَالِ أَمْ فِی الْکِتَابِ عِنْدَکُمْ تَقْرَءُونَهُ فَتَعْلَمُونَ مِنْهُ قَالَ الْأَمْرُ أَعْظَمُ مِنْ ذَلِکَ وَ أَوْجَبُ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ‏ ثُمَّ قَالَ أَیَّ شَیْ‏ءٍ یَقُولُ أَصْحَابُکُمْ فِی هَذِهِ الْآیَةِ أَ یُقِرُّونَ أَنَّهُ کَانَ فِی حَالٍ لَا یَدْرِی مَا الْکِتَابُ وَ لَا الْإِیمَانُ فَقُلْتُ لَا أَدْرِی جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا یَقُولُونَ فَقَالَ لِی بَلَى قَدْ کَانَ فِی حَالٍ لَا یَدْرِی مَا الْکِتَابُ وَ لَا الْإِیمَانُ حَتَّى بَعَثَ اللَّهُ تَعَالَى الرُّوحَ الَّتِی ذُکِرَ فِی الْکِتَابِ فَلَمَّا أَوْحَاهَا إِلَیْهِ عَلَّمَ بِهَا الْعِلْمَ وَ الْفَهْمَ وَ هِیَ الرُّوحُ الَّتِی یُعْطِیهَا اللَّهُ تَعَالَى مَنْ شَاءَ فَإِذَا أَعْطَاهَا عَبْداً عَلَّمَهُ الْفَهْمَ.»[7]

«از امام صادق علیه السّلام از علم سؤال شد که آیا علم چیزى است که عالم از دهان مردم یاد میگیرد، یا در کتاب نزد شماست و آن را می‏خوانید و یاد مى‏گیرید؟

فرمود: مطلب مهم‏تر، بالاتر و واجب‏تر از اینهاست، آیا نشنیدى قول خداى تعالى را که فرمود:

«وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ» سپس فرمود: بلى سابقا در حالتى بود که نمی‏دانست کتاب و ایمان چیست، تا آنکه خداى تعالى آن روح را مبعوث نمود که در قرآن ذکر نموده است.

پس وقتى آن روح وحى آورد بدان وسیله علم و فهم آموخت و آن روح روحى است که خداى تعالى به هر کس که بخواهد می‏دهد، پس بر هر بنده‏اى که آن روح را عطا کند به او فهم می ‏آموزد.»

صاحب تفسیر بیان السعاده میگوید:

«روح بر طبقه ‏اى از ملایکه نیز اطلاق می‏شود که در لسان اشراق‏ ارباب انواع و در لسان شرع «صافّات صفّا» نامیده می‏شود، و بر فرشته‏اى که از سایر ملایکه بزرگتر است و به عدد هر انسان وجه و صورت دارد روح گفته مى‏شود، و آن ربّ النّوع انسان بوده و ریاست و احاطه دارد بر ارباب انواع، و او با هر یک از افراد انسان است در حالى که هیچ یک از افراد انسان با او نیست.

و آنچه که در اخبار وارد شده است او را فرشته‏اى معرفى می‏کند که از جبرئیل و میکائیل بزرگتر است و با محمّد صلّى اللّه علیه و آله و سپس با ائمّه علیهم السّلام بود، و اشاره بر همین معناى دارد.

و معناى این که ملایکه یاد شده با محمّد صلّى اللّه علیه و آله بوده نه با سایر انبیا علیهم السّلام این است که همراهى ملایکه با آن حضرت مقرون بر همراهى با اوست، وگرنه آن ملایکه با همه ‏ى ذرّات عالم است، و «نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی» اشاره به همین معناى است، چه روحى که در آدم دمیده شده سایه ‏ى همان روح است.»[8]