بسوی ظهور

یکم. دستور مطلق و همیشگى بر اطاعت از ولىّ امر

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِی شَیْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِیلًا[1]

صریح آیه شریفه مى‏فرماید که از اولى الامر خود، پیروى کنید. این دستور، مطلق است و مانند دیگر خطابات قرآنى، همه انسان‏ها را در همه‏ زمان‏ها و همه مکان‏ها شامل مى‏شود. لازمه این دستور دائمى، وجود ولىّ امر در هر زمان است؛

 وگرنه دستور، فاقد موضوع مى‏ شود. چراکه طبق این آیه، همه مؤمنان، مکلف هستند پس از خدا و رسولش به ولىّ امر خود، مراجعه کنند. پس همواره باید ولىّ امرى موجود باشد.

دوم. همواره با صادقین باشید

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ‏[2]

خطاب و دستور آیه شریفه، عام و مطلق است و همه مؤمنان را در همه اعصار، فرمان مى‏ دهد که تقواى الهى را رعایت کنند و همواره با صادقین باشند. از مفهوم آیه بر مى ‏آید که همان‏گونه که رعایت تقوا براى همه مسلمین در همه زمان‏ها لازم است، همراهى با صادقین نیز چنین است.

این دستور عام و همیشگى، دلالت دارد که باید در هر عصر، مصداق و فردى از صادقین باشد تا براى مردمان، امتثال و انجام این دستور عام، ممکن و میسور شود و اگر چنین نباشد، تکلیف به ما لا یطاق و یا تکلیف بى ‏موضوع خواهد شد و هر دو قسم، قبیح و صدور آن از خداوند، محال مى ‏باشد.

سوم. وجود همیشگى امام؛ لازمه استمرار عهد الهى‏

هنگامى که حضرت ابراهیم علیه السّلام به دستور الهى به مقام امامت رسید، از خداوند درخواست کرد که این عهد و مقام، به فرزندان او نیز برسد؛ اما خداوند در پاسخ فرمود: لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ‏.[3]

از این‏که حضرت ابراهیم علیه السّلام خواهان حفظ این مقام در نسل خود مى‏شود، معلوم مى‏ گردد که چنین مقام و منصبى، استمرار دارد؛ یعنى اصل استمرار آن، نزد ابراهیم علیه السّلام، مسلم و مفروض بوده است. پاسخ خداوند هم در حقیقت، اشاره به پذیرش اصل استمرار دارد؛ اگرچه این منصب را نصیب ظالمان نمى‏ داند.

چهارم. وجود یک هادى براى هر قوم‏

قرآن مجید، در سوره رعد، میان «منذر» و «هادى» تفکیک کرده، منصب نخست را براى رسول اکرم صلّى اللّه علیه و اله و سلّم ثابت دانسته و منصب دوم را به حالت استمرار بیان کرده است: إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ.[4] پس این معنى از تفسیر خود آیه فهمیده مى‏شود که سنت الهى بر وجود یک هدایتگر براى هر قومى، تعلق گرفته است.

پرسشى که در این‏جا مطرح است این است که هادى یا هادیان امت‏هاى گوناگون، چه کسى و یا چه کسانى هستند؟ فخر رازى در این رابطه مى‏گوید: «انذارکننده، پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و اله و سلّم و هدایت‏ کننده، على علیه السّلام است. چون ابن عباس مى‏گوید: پیامبر، دست مبارک را بر سینه‏اش گذاشت و فرمود:" أنا منذر" و سپس اشاره به على علیه السّلام کرد و فرمود" أنت الهادى یا على بک یهتدى المهتدون من بعدى"».[5]

در تفسیر نور الثقلین، پانزده روایت در این زمینه آورده شده است. از جمله آن‏که امام صادق علیه السّلام فرمود: «کل امام هادى کل قوم فى زمانه؛ کل امام هاد للقرآن الذى هو فیه».[6]

پنجم. قیامت و امام اختصاصى براى هر قوم‏

براساس آیه‏ ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ‏[7]، پرسش‏ها و مؤاخذات رستاخیز، از تکالیف و نعمت‏هاى دنیایى است. از طرفى، در قیامت، مردم در زمره امامشان فراخوانده مى‏شوند: یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ‏[8]. پس هر گروهى، امام و پیشوایى دارد و این امام، همان امام دنیایى است؛ لذا باید در دنیا براى هر گروه و فرقه‏ اى، امامى باشد؛ خواه، امام نور و خواه، امام نار.